Головне меню
Samodzielny Referat Informacyjny
Dowództwa Okręgu Korpusu ? II
Telefon 27-
L.dz. 4719/Inf.NP.tjn.38.
Lublin, dnia 11 lipca 1938 r.
Szef Oddziału II. Sztabu Głównego,
Wydział II b
w Warszawie
Cerkwie prawosławne w pow. tomaszowskim.
W ślad za tut. L.dz. 4469/Inf.NP.tjn.38 z dnia 27 VI1938 r. melduję, iż uzyskałem informację, że na terenie tzw. Chełmszczyzny zarządy gminne na skutek dyrektyw otrzymanych ze starostwa przystąpiły do rozbiórki zamkniętych nieetatowych cerkwi prawosławnych.
Dotychczas rozebrane zostały cerkwie prawosławne w następujących powiatach: tomaszowskim 23 cerkwi, hrubieszowskim 15, chełmskim 10, biłgorajskim 1.
Do rozbierania cerkwi używana jest młodzież polska przeważnie spośród członków miejscowych oddziałów straży ogniowej.
Ludność prawosławna wspomnianych wiosek nie stawia oporu przy rozbieraniu cerkwi, jest jednak oburzona na władze polskie, lecz wyraz oburzenia daje tylko w rozmowach między sobą. W niektórych miejscowościach w czasie rozbiórki cerkwi kobiety wyznania prawosławnego zbierały się obok cerkwi i płacząc przypatrywały się rozbiórkom cerkwi.
Jedynie we wsi Żarniki gm. Łaszczów pow. Tomaszów Lub. nieomal nie doszło do ekscesów, gdyż miejscowy nieetatowy duchowny Chomeńko podburzał ludność do niedopuszczenia rozbiórki cerkwi. W wyniku tej agitacji młodzież zaczęła zbroić się w widły, przygotowując się do rozpędzenia robotników zajętych przy rozbiórce. Do zajść nie doszło dzięki perswazji starszych wieśniaków i taktownemu zachowaniu się patrolu policyjnego.
W niektórych miejscowościach nieetatowi duchowni prawosławni chcieli fotografować cerkwie przed ich zburzeniem, do czego jednak nie dopuszczały patrole policyjne, obecne przy rozbiórce. Czy jednak duchowni ci nie sfotografowali cerkwi w czasie rozbierania ich, trudno jest ustalić, przypuszczać jednak można, że porobili oni zdjęcia w czasie rozbiórki cerkwi pragną uzyskać dowody "ciemiężenia wiary prawosławnej przez władze polskie".
W związku z dokonywaną rozbiórką cerkwi ludność prawosławna tych wiosek wysyła delegacje oraz pisemne petycje do Pana Prezydenta R.P., Pana Premiera i Ministerstwa Wyznań Rel. i Ośw. Publ.
Powyższe przesyłam do wiadomości tytułem sprawozdania.
Kierownik Sam. Ref. Inf.
w/z/-
Otrzymuje do wiadomości:
Kier. Sam. Ref. Przyg. Bezp. Woj. OK. II.
Źródło: CAW, DOK II, I.371.2.173
Самостійне інформаційне відділення
Командування округу корпусу № II
Телефон 27-
L.dz. 4719/Inf.NP.tjn.38.
Люблин, 11 липня 1938 р.
Начальнику відділу
II. Головного штабу,
Відділ II b у Варшаві
Православні церкви у Томашівському пов.
Слідом за L.dz. 4469/Inf.NP.tjn.38 від 27 VI 1938 р. доповідаю про отримання інформації про те, що на території так зв. Холмщини правління ґмін унаслідок директив, отриманих зі староства, приступили до розбирання закритих позаштатних православних церков.
До цього часу розібрано православні церкви у наступних повітах: Томашівському 23 церкви, Грубешівському 15, Холмському 10, Білгорайському 1.
До розбирання церков використовується польська молодь переважно з-
Православне населення згаданих сіл не чинить опору при розбиранні церков, але обурена польською владою, хоч висловлює обурення лише у розмовах між собою. У деяких селах під час розбирання церков жінки православного віросповідання збиралися біля церкви і, плачучи, дивилися, як розбирають церкву.
Лише у селі Жарники ґм. Лащів пов. Томашів Люб. ледве не дійшло до ексцесів, оскільки місцевий позаштатний священик Хоменько підбурював населення не допустити до розібрання церкви. У результаті цієї агітації молодь почала озброюватися вилами, готуючись розігнати робітників, зайнятих розбиранням. До сутички не дійшло завдяки вмовлянням старших мешканців села і тактовній поведінці поліцейського патруля.
У деяких селах позаштатні православні священики хотіли фотографувати церкви перед їх зруйнуванням, чого, однак, не дозволяли зробити поліцейські патрулі, присутні при розбиранні. […]
Керівник Сам. інф. відд.
т.в.о.-
До відома:
Керівник самостійного відділення підготовки воєнної безпеки Округу корпусу № ІІ
Джерело: Centralne Archiwum Wojskowe, Dow
Переклав: Андрій Савенець